Jason Bourne: ένας action hero, διαφορετικός από τους άλλους...

Το MoMA (Museum of Modern Art) της Νέας Υόρκης προσέθεσε πρόσφατα στη συλλογή του τη “The Bourne Trilogy”. H σειρά blockbuster ταινιών με ήρωα ενός πρώην πράκτορα-δολοφόνο (τον υποδύεται ο Matt Damon) ο οποίος πάσχει από αμνησία, γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία. Αν και στην κατοχή του μουσείου βρίσκονται κι άλλες ταινίες που η καλλιτεχνική τους αξία δεν είναι… αυτοσκοπός, η συγκεκριμένη τριλογία ωστόσο, παρουσιάζει αξιοσημείωτο ενδιαφέρον.

Το μουσείο οργανώνει μια σειρά προβολών και των τριών ταινιών (“The Bourne Identity”, “The Bourne Supremacy”, “The Bourne Ultimatum”), και μια διάλεξη με τη συμμετοχή του σκηνοθέτη Doug Liman, και ενός νευρολόγου. Ο τελευταίος θα αναλύσει ζητήματα σχετικά με την εγκεφαλική λειτουργία, τη μνήμη, την ταυτότητα όπως αυτά ανακύπτουν στις τρεις ταινίες.

Ο πρώτος λόγος για τον οποίο οι ταινίες διακρίνονται , έχει να κάνει με την τεχνική αρτιότητα τους. Ο καταιγιστικός ρυθμός της ταινίας, πράγματι εντυπωσιάζει. Είναι ωστόσο, η προσέγγιση του χαρακτήρα του Jason Bourne, η οποία μεταφέρει την ταινία σε ένα άλλο επίπεδο.

Ο Bourne δεν είναι ο τυπικός action hero. Όπως όλοι του... είδους του, έχει ξεχωριστές ικανότητες σε σημείο να καταφέρνει να βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά από ολόκληρη τη CIA που τον καταδιώκει. Επιπλέον, εμπλέκεται και σε (βαρετά) συναισθηματικά ειδύλλια. Το γεγονός ότι υποφέρει από αμνησία όμως, είναι αυτό που τον καθιστά κάπως ασυνήθιστο. Ο Bourne, δε θυμάται τίποτα από το παρελθόν του, λειτουργεί (σχεδόν) ενστικτωδώς. Δεν επιλέγει τις πράξεις του (κατ’ ουσίαν δε μπορεί) αλλά προσπαθεί να προσαρμοστεί στις καταστάσεις όπως αυτές παρουσιάζονται μπροστά του.

Ο Jason Bourne είναι ο action hero του 21^ου αιώνα. Το εύρημα της αμνησίας του, είναι μια μεταφορά. Η ασθένεια του τον καθιστά ευάλωτο, μπερδεμένο, τον αναγκάζει να συνθέτει αδιάλλειπτα το παζλ της ταυτότητας του. Ο Bourne, αγωνίζεται να ανακαλύψει την ουσία της ύπαρξης του∙ σκοπός του δεν είναι να αποκαταστήσει την τάξη στον κόσμο, αλλά την εσωτερική χαοτική αταξία που τον ταλανίζει. Κατ΄αυτό το τρόπο βρίσκεται απόλυτα εναρμονισμένος με το πνεύμα της εποχής της ατομικότητας. Δεν έχει σκοπό να απαλλάξει το κόσμο από κακούς κομμουνιστές ή τρομοκράτες∙ έχει σκοπό να σώσει τον εαυτό του.

Ο αμνησιακός υπέρ-πράκτορας αντικατοπτρίζει (και εκφράζει) το σύγχρονο άνθρωπο. Αυτόν που παλεύει με νύχια και με δόντια να αποκτήσει μια στέρεα ταυτότητα και να γλιτώσει από τα σκοτάδια της κατάθλιψης, της ασθένειας του 21^ου αιώνα. Η μελαγχολία του Bourne προσιδιάζει στην φθοροποιό αβεβαιότητα του γενικού πληθυσμού∙ στην εν δυνάμει ψυχολογική του κατάρρευση. Πράγματι, ο Bourne παραμένει και στις τρεις ταινίες, εύθραστος, σκυθρωπός, μετέωρος. Πράττοντας δίχως να γνωρίζει το γιατί, ο Bourne φέρνει στο νου την αέναη πάλη του ατόμου στις μέρες μας∙ αποκομμένος από τη βαθύτερη ουσία των πράξεων του, ο μοντέρνος άνθρωπος διαχειρίζεται τις υποθέσεις του μηχανικά.

Ξετυλίγοντας το κουβάρι των βρώμικων υποθέσεων της CIA, ο Bourne ευελπιστεί να φθάσει στην αποκάλυψη της ταυτότητας του. Εδώ ακριβώς βρίσκεται η ταύτιση του κοινού με την υπερ-ρεαλιστικότητα που εκφράζει ένας κινηματογραφικός action hero: ο Bourne επιχειρεί μια επίπονη βουτιά στο παρελθόν, αυτή που δε τολμά να κάνει ο θεατής στη ζωή του. Ο χρόνος για μια τέτοια «επιχείρηση» δεν υπάρχει και ο άνθρωπος μένει να κοιτά από απόσταση τον ίδιο του τον εαυτό.

Συμπερασματικά: η τελειότητα ενός James Bond ή η «ελαφρότητα» ενός John McClane (Die Hard), μοιάζουν πλέον εκτός πραγματικότητας. Το macho πρότυπο ενός John Rambo ή ενός αρχετυπικού ήρωα γουέστερν, δείχνει ξεπερασμένο και παλαιομοδίτικο. Τέλος, οι οργισμένοι σωματώδεις πολεμιστές αλά Van Damme και Vin Diesel προκαλούν μονάχα το γέλιο. Ο action hero της νέας εποχής, είναι ένας άνθρωπος δίχως ταυτότητα, είναι ο Jason Bourne.