Το κουτί: ο τρόμος της μάζας και η ακαταμάχητη Πανδώρα

 Ο Στάλιν μας έλεγε κάποτε πως ένας φόνος είναι μια τραγωδία αλλά ένα εκατομμύριο φόνοι είναι απλά ένα στατιστικό νούμερο. [edit: πιαστήκαμε στον ύπνο. Δες comments]. Ίσως λοιπόν η αλήθεια να βρίσκεται στο ότι οι άνθρωποι ανακαλύπτουν τον τρόμο στις μικρές προσωπικές τραγωδίες ενόσω μπροστά σε ένα απόλυτο μέγεθος να στέκονται - αμήχανα ή και όχι - αδιάφοροι.

 Η μάζα μάλλον αδυνατεί να συλλάβει μεγάλα μεγέθη ως κάτι άλλο από μεγέθη, αδυνατεί να νοιώσει  χίλιες τραγωδίες ενώ μπορεί να βιώσει μισή. Η μάζα δηλαδή βρίσκεται εγκλωβισμένη στην κοινωνία και στέκεται μίλια μακριά από την ανθρωπότητα. Θα έλεγα ότι είναι κάτι το αξιοπερίεργο αν δεν πίστευα με όλη μου τη δύναμη πως είναι ύβρις, μια σατανική ύβρις απέναντι στην ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτή δεν μπορεί παρά να συνίσταται στην δυνατότητα να μπορείς να κλείσεις μέσα σου το σύνολο του ανθρώπινου πόνου (ή και χαράς, βεβαίως). Ο άνθρωπος είναι by default ένα σώμα το οποίο δύναται να επικοινωνήσει με οτιδήποτε βρίσκεται γύρω του, μα φυσικά και πολύ μακριά του. Αντιλαμβάνομαι πάντως πως μπορείς κάλλιστα να επιλέξεις να κρυφτείς πίσω από ένα απόλυτο μέγεθος όπως αυτό του Ολοκαυτώματος και να το αντιμετωπίσεις ως ένα Σταλινικής προελεύσεως μέγεθος απόλυτου Κακού∙ κατ’ αυτόν τον τρόπο θα καταφέρεις να αποκοπείς από τη σκληρή αλήθεια όπως αυτή διαμορφώνεται από την ένωση μυριάδων μικρών κομματιών του παζλ που αναδεικνύει τον πόνο (μια καλή αρχή στο συγκεκριμένο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η ανάγνωση του Απ΄εδώ για τ΄αέρια, Κυρίες και Κύριοι του Tadeusz Borowski).

 Αυτή η αδυναμία συνίσταται σε μια ευρέως διαδεδομένη αναπηρία που παρατηρείται στη μάζα. Η μάζα αδυνατεί να διακρίνει αποχρώσεις και απολήξεις, αδυνατεί να διαβάσει ανάμεσα στις γραμμές. Η μάζα προσλαμβάνει τα γεγονότα χονδροειδώς, σαν ένα μεγάλο κουτί το οποίο δεν πρόκειται να ανοίξει ποτέ του μιας και από το περιτύλιγμα υποτίθεται πως αντιλαμβάνεται περί τίνος πρόκειται.

 Στον μύθο με το κουτί της Πανδώρας έχουμε να κάνουμε με δύο κουτιά, το ένα είναι η Πανδώρα και το άλλο το κουτί το οποίο η ίδια ανοίγει. Το άνοιγμα του κουτιού μπορεί να συμβολίζει την κακώς εννοούμενη ανθρώπινη περιέργεια αλλά το άνοιγμα του ήταν κάτι το αναπόφευκτο, κι αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Άλλωστε, το άνοιγμα του κουτιού δεν ισοδυναμεί με κάποια λανθασμένη κίνηση μα αντιθέτως αναδεικνύει το νόημα της ζωής. Αν υποθέσουμε ότι η Πανδώρα γνώριζε το περιεχόμενο του κουτιού νομίζω πως μπορούμε να συμπεράνουμε πως και πάλι θα το άνοιγε.

 Ο μύθος λέει πως μετά την απελευθέρωση όλων των δεινών μέσα από το πυθάρι (το οποίο έγινε κουτί αρκετά αργότερα), η Πανδώρα το σφράγισε κλείνοντας μέσα την ελπίδα. Μήπως ο Δίας συμπόνεσε τους ανθρώπους και τους δώρισε την ελπίδα ή μήπως οφείλουμε να πιστέψουμε τον Nietzsche?

-          "Zeus did not want man to throw his life away, no matter how much the other evils might torment him, but rather to go on letting himself be tormented anew. To that end, he gives man hope. In truth, it is the most evil of evils because it prolongs man's torment.[1]

 Η ελπίδα κλεισμένη μέσα στο κουτί ήταν το δώρον άδωρο λοιπόν, ή ακόμα χειρότερα, ήταν η μέγιστη καταδίκη για το ανθρώπινο γένος. Δεν ήταν η απελευθέρωση των δεινών από το πυθάρι μα ήταν ο εγκλεισμός του μόνου – φαινομενικά – δώρου προς τον άνθρωπο ο οποίος προκάλεσε τα μεγαλύτερα δεινά στο ανθρώπινο γένος. Πράγματι, ο άνθρωπος έμεινε να πιστεύει πως υπήρχε εκείνο το κάτι το οποίο θα μπορούσε να βασιστεί έχοντας παράλληλα να αντιμετωπίσει όλα τα δεινά που τον βρήκαν μετά το άνοιγμα του κουτιού.

 Η μάζα, είναι σίγουρο αυτό, δε θα άνοιγε ποτέ της το κουτί. Θα το άφηνε εκεί να στέκεται ακλόνητο σύμβολο της ένδειας της, της άγνοιας της, του Φόβου της∙ ύστερα από κάθε κλεφτή ματιά που θα του έριχνε, θα έτρεχε κατατροπωμένη πίσω στο καβούκι της. Έμελλε να το ανοίξει η Πανδώρα, μια δημιουργία του Δία με σκοπό βλαβερό για το ανθρώπινο είδος. Σύμφωνα μάλιστα με τον Ησίοδο, ήταν η ίδια η Πανδώρα το πρώτιστο κουτί του Κακού.

 Πράγματι, η γυναίκα, το αιώνιο αυτό μυστήριο για τον άντρα (και δη αυτόν που πραγματικά αγαπά τη γυναίκα, ή μάλλον, το μυστήριο) είναι ένα ακόμα κουτί το οποίο η μάζα ποτέ της δεν επιθυμεί να ανοίξει. Ακολουθώντας τη Νιτσεϊκή λογική, το όλο πρόβλημα μάλλον συνίσταται στη φρούδα ελπίδα του άντρα να κατανοήσει το αντίπαλο δέος. Αντ’ αυτού συνήθως επιλέγει να μην βάλει τον εαυτό του σ’ αυτήν τη δύσκολη θέση. Επιλέγει όμως να τοποθετεί το κουτί δίπλα του, η γοητεία του άλλωστε είναι ένα αξεπέραστο εμπόδιο, δεν μπορεί να αγνοηθεί από κανέναν ένας τέτοιου είδους πειρασμός.

 Το παράδειγμα μιας όμορφης γυναίκας είναι ενδεικτικό. Εκλαμβάνοντας ένα υπέροχο κορμί ως ένα de facto αντικείμενο του πόθου μόνο και μόνο επειδή η γεωμετρία του σώματος θεωρείται ιδανική το μόνο που καταφέρνεις είναι να μην αγγίζεις την ουσία (ή αλλιώς να μην ανοίξεις ποτέ το κουτί). Ένας άντρας που βρίσκεται δίπλα σε μια όμορφη γυναίκα και αδυνατεί να καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει με δαύτην και δεν είναι όσο ευτυχισμένη αυτός θα ήθελε να είναι, μπορεί να βρει τις απαντήσεις που επιθυμεί στην διαδικασία εκλογής, πρόκρισης της ως το αγαπημένο του αντικείμενο.

 Πράγματι, ο ανθός της γυναίκας κρύβεται κάτω από το περιτύλιγμα ενός στητού στήθους, ενός προσεκτικά ξυρισμένου αοιδοίου, ενός ζευγαριού μακριών ποδιών. Το γυναικείο σώμα ανθίζει όταν το δει ο ήλιος, δηλαδή το διαπεραστικό βλέμμα του άνδρα ο οποίος αγαπά τις γυναίκες γι΄αυτό που αρνούμαστε να δούμε ότι είναι, μυστήρια πλάσματα χωρίς πέος. Το πέος είναι ο καταλύτης διαφοροποίησης των δύο φύλων, το πέος δημιουργεί τις προϋποθέσεις του αναπόδραστου ευνουχισμού της γυναίκας. Αυτή η ανδρική εμμονή φυσικά ευθύνεται για την αποτυχία να γευτεί τους χυμούς της ηδονής, μιας ηδονής που υπερβαίνει κατά πολύ την αυταρέσκεια της κατάκτησης μιας καλλονής, ή της προσωρινής και επιθυμητής κατατρόπωσης της τη στιγμή που αυτή έρχεται σε οργασμό. Η αποτυχία του αυτή σηματοδοτεί την έναρξη της μοναξιάς∙ μια μοναξιά που θυμίζει την αγωνία ενός σκεπτόμενου ανθρώπου την ώρα που βρίσκεται ανάμεσα στο πλήθος.

 Το κουτί που άνοιξε η Πανδώρα απελευθέρωσε δεινά και αρρώστειες. Η Πανδώρα ήταν κι αυτή ένα κουτί το οποίο δεν έπρεπε να ανοιχτεί, ήταν άλλωστε η εκδίκηση του Δία απέναντι στη Προμηθεϊκή ανταρσία. Ο αδελφός του δεν έπρεπε να πέσει στα δίχτυα της, ο ίδιος ο Προμηθέας τον είχε προειδοποιήσει να μη δεχτεί το δώρο του Δία. Εκείνος δεν τον άκουσε∙ παντρεύτηκαν, του χάρισε παιδιά. Ο τολμηρός αυτός ήρωας της μυθολογίας απλά ακολούθησε το παράδειγμα του αδελφού του ο οποίος κλέβοντας τη φωτιά και χαρίζοντας τη στους ανθρώπους, στην ουσία τους χάρισε Ζωή. Αυτή που κέρδισε δηλαδή και ο Επιμηθέας «υποκύπτοντας» στη σαγήνη της Πανδώρας. Ο Επιμηθέας είχε δίκιο, ο Προμηθέας όχι.

 Αντιμέτωπος με όλα αυτά δεν σου μένει να διαλέξεις τι ακριβώς θες να είσαι. Η λογική μας υποδεικνύει το εξής: Το πρωί είσαι ο Προμηθέας (κλέβεις τη Ζωή απ’ όλους αυτούς που επίμονα που προσπαθούν να στη στερήσουν και κατόπιν τη μοιράζεις απλόχερα, σε όλους ανεξαιρέτως. Το τίμημα του κατακρεουργημένου συκωτιού είναι ένα βάρος το οποίο μπορείς να αντέξεις, ζωή χωρίς αφεντικά και στερήσεις δύσκολο να βρεθεί). Το βράδυ δε σου μένει άλλο από το να είσαι ο Επιμηθέας (η Πανδώρα θα σε περιμένει σπίτι να περιποιηθεί το συκώτι σου, να σου χαμογελάσει διφορούμενα κάνοντας σε για ένα δευτερόλεπτο να αμφιβάλλεις για τα πάντα όλα, έως ότου η καρδιά σου σκιρτήσει και σου δείξει το δρόμο: το κρεβάτι είναι κοντά, θα πλαγιάσεται μαζί, δεν χρειάζεσαι τίποτα παραπάνω).

---

[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Pandora