Paterson

Είναι το Paterson μια καλή ταινία;

Αν δεν ήταν μια ταινία του Jarmusch η απάντηση θα ήταν σαφώς ευκολότερη. Οι μισοί θα την έβρισκαν φεστιβαλικώς χαριτωμένη. Θα τους άρεσε ακόμα κι αν την ξεχνούσαν μετά από λίγο. Οι άλλοι μισοί ίσως να την έβρισκαν πληκτική με μερικές καλές στιγμές. 

Επειδή όμως το Paterson είναι μια ταινία του Jarmusch είναι λογικό να αναζητείς από την πρώτη κιόλας σκηνή του Paterson ίχνη στην οθόνη του πιο cool κινηματογραφιστή της Αμερικής.

Ας διακρίνουμε, κάπως πρόχειρα, τη φιλμογραφία του Jarmusch σε τρεις περιόδους:

α) Οι ταινίες των ‘80ς. Σ’αυτές δομείται το κινηματογραφικό σύμπαν του Jarmusch. Ιδιοσυγκρασιακές, πρωτότυπες καθότι εντελώς προσωπικές, οι ταινίες αυτές είναι δημιουργήματα της παρέας με τον τρόπο που είναι οι ταινίες του Σταύρου Τσιώλη. Εδώ βρίσκει κανείς τον αυθεντικό Jarmusch τον οποίο δεν χορταίνεις όσα χρόνια κι αν περάσουν.

β) Dead Man/Ghost Dog/Broken Flowers: τρεις ταινίες, όλες τους σημαντικές, λιγότερο ή περισσότερο, για την ιστορία του Αμερικάνικου ανεξάρτητου σινεμά, στις οποίες ο Jarmusch συνεχίζει να παρουσιάζει φευγάτους κινηματογραφικούς χαρακτήρες οι οποίοι απογειώνονται καθώς ακροβατούν επιδέξια πάνω σε κλασικά αφηγηματικά μοντέλα. Ταυτόχρονα, ο Jarmusch ανοίγεται πλέον σε μεγαλύτερες θεματικές και συνομιλεί με ευρύτερο κοινό. Με το Dead Man μάλιστα φτάνει στο ζενίθ της δημιουργικότητας του.

γ) Οι τρεις τελευταίες ταινίες του Jarmusch  οι οποίες ωστόσο είναι ασύνδετες μεταξύ τους. Εντούτοις, κοινή τους συνισταμένη αποτελεί το γεγονός πως απουσιάζει πλέον the Jarmusch way το οποίο τον τοποθέτησε στο πάνθεον με τους ήρωες των σινεφίλ. Καλές ή αδιάφορες, οι ταινίες του Jarmusch τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια διατηρούν λίγα ίχνη του ένδοξου παρελθόντος.

Με άλλα λόγια, ο Tom Waits και ο Iggy Pop μπορεί να παραμένουν φιλαράκια του  Jarmusch αλλά οι εποχές που το ευφυές σχόλιο του μεθυσμένου Tom ή η καφρίλα του Lurie θα γίνονταν κλασικές ατάκες στα χείλη κινηματογραφικών ηρώων του Jarmusch είναι πλέον μακρινές. 

Αν ο Kaurismaki ήταν συγκρότημα θα ήταν οι Ramones, ο Jarmusch θα ήταν οι Iggy & the Stooges. “The song remains the same” για τους Ramones· όσο για τον αιωνίως νεανία Iggy, η περίοδος της νιότης δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία μεταγενέστερη ακόμα κι αν ο ίδιος διατηρείται επιδέξια στον αφρό. 

Είναι το Paterson μια καλή ταινία;

Σίγουρα ήταν μια ευγενής χειρονομία εκ μέρους του Jarmusch ο οποίος στον καιρό του Trump, εποχή η οποία αν μη τι άλλο ενισχύει τις ανθρωποφαγικές διαθέσεις των συμπατριωτών του, επιλέγει να μας παρουσιάσει ένα απολύτως conventional ζευγάρι (ο άντρας blue collar, η γυναίκα Ιρανικής καταγωγής) το οποίο περνάει τις μέρες του αληθινά - όχι εκστατικά αλλά συνεσταλμένα - ευτυχισμένο. 

Αν το 1986 ο Jarmusch τοποθετούσε στον ορίζοντα της κοινωνικής απελευθέρωσης μποέμ τύπους και μικροκακοποιούς, τριάντα χρόνια αργότερα ορίζει ως μέτρο της συμπαντικής αρμονίας (της πόλης του Paterson τουλάχιστον) τη μετριοπάθεια, τη σύνεση, την απλότητα, την πεποίθηση πως το αύριο, δεν μπορεί, θα είναι καλύτερο. 

Το μυστικό της επιτυχίας του ζευγαριού αποκαλύπτεται στη τελευταία σκηνή της ταινίας:

“Would you rather be a fish?” - ο πρωταγωνιστής της ταινίας θα ήθελε να ήταν ψάρι, να μην έχει μνήμη δηλαδή, όπως το θέλει ο γνωστός μύθος. Να ξεχνάει κάθε φορά που βάζει τη στολή του oδηγού και πιάνει το τιμόνι του λεωφορείου πως την προηγούμενη μέρα έκανε ακριβώς την ίδια διαδρομή. Να μην θυμάται τις συμφορές που τον βρήκαν κάποτε.

Και για να απαντήσουμε στο αρχικό ερώτημα του κειμένου, μονάχα αν έχει μνήμη χρυσόψαρου ένας φαν του Jim Jarmusch θεωρεί πως το Paterson είναι μια πολύ καλή ταινία.