Σύνταγμα

craig kosak

[Μετρίως συντεταγμένες σκέψεις περί νήσου αλά Libertatia και ηπειρωτικής χώρας, ή αλλιώς, περί πλατείας Συντάγματος και Ελληνικής -μετά το μεγάλο ρήγμα του 2008- πραγματικότητας.]

Αναρωτιέμαι πόσες φορές πρέπει να ειπωθεί, αν όχι για να γίνει κατανοητό, αλλά τουλάχιστον για να ληφθεί στα υπόψην. Σαφώς και δεν είναι απολίτικο αυτό που συμβαίνει στο Σύνταγμα, φέρει ξεκάθαρα την ανεξίτηλη στάμπα της κυρίαρχης ιδεολογίας.

Ideology today is society itself που λέει και ο Adorno. Ναι, έχει αξία αυτό που συμβαίνει καταή στο Σύνταγμα μονάχα όμως αν λογίζεται ως αυτό που πραγματικά οφείλει να είναι, μια μάχη - μέχρις εσχάτων όμως - για την αξιοπρέπεια. Και όχι φυσικά ως κάτι που ακριβώς δεν είναι: πειραματικό εργαστήριο άμεσης δημοκρατίας, συλλογική ζύμωση αυτόνομων συνειδήσεων, εκκλησία του δήμου, οτιδήποτε.

Γιατί κοιτάξτε να δείτε, το να μιλάς για φανερό σχολειό τόνωσης δημοκρατικών φρονημάτων τη στιγμή που το παιχνίδι είναι χαμένο (δες και επίπονη σκληρή πραγματικότητα όπως την επιβάλλει η παγκόσμια κρίση του 2008) και χωρίς να λαμβάνεις υπόψην σου τη συστημικότητα του προβλήματος το οποίο μονάχα δευτερεύουσα σχέση έχει με την απώλεια της όποιας δημοκρατικότητας του κοινοβουλευτικού συστήματος αλλά πρωτίστως συναρτάται με την ολοκληρωτική προέλαση του καπιταλισμού στο διάβα του χρόνου, είναι σαν να καλείς τον κόσμο για μια επανάσταση κατά του μνημονίου.

 Το μνημόνιο, θυμίζω, καθρεπτίζει τον πόνο, τη μόνη υπαρκτή πραγματικότητα τη δεδομένη στιγμή. Πόλεμος εναντίον του δεν μπορεί να κηρυχθεί∙ αν ήταν τόσο απλό θα τον είχαμε κάνει πόλεμο και το Θεό τον ίδιο. Ένας τέτοιος κατ’ ευφημισμόν πόλεμος θα έπαιρνε τη μορφή μιας εξέγερσης χωρίς σαφή στόχευση, κάτι που έχει ήδη συμβεί στην Ελλάδα άλλωστε πριν από ενάμιση χρόνο (με τις ενδείξεις πάντως να δείχνουν πως τώρα θα άλλαζε και το ιδεολογικό πρόσημο της εξέγερσης).

Σύνηθες ανθρώπινο γνώρισμα να μην αναγνωρίζεις την πραγματικότητα, το δέχομαι. Εξίσου σύνηθες είναι και να ονειρεύεσαι ρήξεις και ανατροπές, το έκαναν με χαρακτηριστική επιτυχία το ’68 νέοι σε όλον τον κόσμο και έχουμε να θυμόμαστε πραγματικά όμορφες και inspiring στιγμές από εκείνα τα χρόνια.

Αν επείγει όμως κάτι τη δεδομένη στιγμή είναι η ποιοτική εμβάθυνση στο μεγάλο ανθρώπινο στοίχημα που λέγεται διαχείριση του πόνου∙ κύριο εργαλείο αυτής της διαχείρισης πρέπει να είναι η αξιοπρέπεια. Αυτή η πανέμορφη λέξη φυσικά και περιλαμβάνει λέξεις όπως η αλληλεγγύη, συντροφικότητα και άλλες ομορφιές.

Γιατί μετά από έναν καταστροφικό σεισμό δεν κοιτάς πως να ανατρέψεις το στάτους κβο της ανίκητης επιθυμίας της φύσης για ολικές ανατροπές του οικοσυστήματος. Κοιτάς να διαχειριστείς όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά την καταστροφή που σε βρήκε.

Για όσους βιάστηκαν, όχι, δεν φυσικοποιώ την καταστροφή που μας βρήκε. Δεν ήταν ένα φυσικό φαινόμενο. Η καταστροφή προφανώς και έχει διευθύνσεις και ονόματα που φθάνουν από τη Γουόλ Στριτ μέχρι το Μαξίμου. Αλλά φθάνουν και μέχρι το σπίτι της γειτόνισσας απέναντι, ας μη ξεχνάμε το αυτό κι ας διαφέρουν οι βαθμίδες της ευθύνης (γιατί φυσικά διαφέρουν).

Το ποτάμι όμως δε γυρίζει πίσω. Η Ιστορία γράφτηκε και αν υπάρχει κάτι «φυσικό» στην όλη αυτή τη γενεσιουργό του πόνου ιστορία δεν είναι άλλο από τη συλλογική, με όρους τρομακτικής πλειοψηφίας, πρόκριση αυτού του οικοδομήματος που μας προσέφερε απλόχερα αυτό που θα ζήσουμε αύριο. Ήταν μια ιερή αγελάδα αυτό το οικοδόμημα και είναι ακόμη. Γιατί άλλωστε προσέφερε με περίσσεια άνεση αυτή τη ψευδεπίγραφη συνθήκη δημοκρατικότητας (βασισμένης σε σαθρά θεμέλια περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα λέει ο Ζίζεκ καλύτερα κάτι τέτοια) για την οποία μάχονται τώρα στο Σύνταγμα. Ήταν όμως μια φενάκη∙ ήταν το προπέτασμα καπνού το οποίο διελύθη εις τα εξ ων συνετέθη με την πρώτη ευκαιρία (ή αλλιώς, σοβαρότερα, με την πρώτη σοβαρή συστημική κρίση εδώ και πολλά χρόνια).

Γιατί, ας είμεθα ειλικρινείς, απλοποιείται σχετικά το πράγμα: το ΔΝΤ έχει μπει στη χώρα. Θα θυμάσαι που παλιά διαβάζαμε γι΄αυτό και φρίτταμε. Τώρα ζούμε ό,τι διαβάζαμε. Ούτε τότε μπορούσαμε να τα πιστέψουμε. Ούτε και τώρα.

Επιστρέφοντας στο θέμα μας, μάχη για την αξιοπρέπεια δε σημαίνει ηττοπάθεια ούτε υπεκφυγή, ούτε εντός του συστήματος συνθηκολόγηση. Σημαίνει αντιπαράθεση με τη μόνη υπαρκτή πραγματικότητα, επαναλαμβάνω, στο παρόν και κυρίως στο μέλλον αυτής της χώρας, αλλά και άλλων, την τιτάνια προσπάθεια διαχείρισης του πόνου*.

Σημαίνει επίσης προτεραιότητα στη διαχείριση του πόνου έναντι στο καθόλα νόμιμο μα και ατελέσφορο τη παρούσα στιγμή αισθήματος οργής το οποίο όταν αφήνεται να εκφραστεί ελεύθερα κατά βάση επιθυμεί να στείλει βουλευτές στη φυλακή, ανάμεσα σε άλλα φυσικά. Ο στόχος όμως δεν θα έπρεπε να είναι ο κανιβαλισμός του Άκη, σε ένα παιχνίδι στο οποίο άλλωστε ίσως να συμμετάσχουν όλοι πρόθυμα (η εξουσία γνωρίζει πότε να θυσιάσει ένα πιόνι της) αλλά θα έπρεπε να έχει ορίζοντα την πρακτική αξιοποίηση αυτής της οργής.

Με δυο λόγια, η δήμευση της περιουσίας του Άκη και άλλων διαφθορέων της κομματοκρατίας θα μπορούσε να προσφέρει το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα συν ένα μπόνους: it’s the money.

Αλλά η δήμευση της περιουσίας δεν είναι το θέμα μας τώρα. Το θέμα μας: η σκέψη και η πράξη αντιτίθενται εξ ορισμού στο wishful thinking. Τελεία. Αυτό το τελευταίο είναι γι’ αυτούς που γνωρίζουν πολλά και διάφορα εκτός από ένα: πως λειτουργεί αυτή η ζωή (πολύ μικρή για να ‘ναι θλιβερή σύμφωνα με κάποια μυθεύματα που μας συντρόφευσαν στην εφηβεία μας∙ αρκετά μεγάλη για να την κάνεις καρναβάλι σύμφωνα με ένα τραγούδι που μας επανέφερε στην πραγματικότητα).

Να βάλουμε και ένα ερωτηματικό όμως να μη μας πούνε και απόλυτους. Δε γνωρίζω αν είναι ο Καζάκης ή ο Βαρουφάκης αυτός που βρίσκετε πιο κοντά στην αλήθεια (όταν αυτή ομιλεί τη γλώσσα των οικονομικών). Αυτό που συγκράτησα όμως από την επιτυχημένη συζήτηση στο Σύνταγμα που παρακολούθησαν χιλιάδες, ήταν το ακόλουθο: η καταστροφή** ήρθε και θα μείνει.

*Αυτό ουδεμία σχέση έχει με οποιαδήποτε ψυχο-θεραπευτική προσέγγιση, new age βάλσαμα, ξέρω γω, ψυχολογικοποίηση του θέματος, μια κάποια επίκληση στο Θείο κτλ. Ούτε προτείνω να αρχίσουμε να γλείφουμε ο ένας τις πληγές του άλλου. Αξιοπρέπεια, πως το λένε... Να αντικρύζεις τη ζωή χωρίς φτιασιδώματα και κατόπιν να βρίσκεις τη δύναμη να μην κάνεις ούτε βήμα πίσω απ’ όλα εκείνα όσα σε δίδαξαν οι δικοί σου νεκροί (ποιητές, συγγενείς, Θεοί). Αξιοπρέπεια επίσης θα σήμαινε να μην κάνεις ούτε βήμα σε περίπτωση βίαιας εισβολής των ΜΑΤ στην πλατεία.

**Όχι, δεν είναι καταστροφολογία αυτό. Αύριο το πρωί που θα σηκωθείς από το κρεβάτι σου, δε θα συναντήσεις την κόλαση επί γης έξω από την πόρτα του σπιτιού σου. Αυτό συμβαίνει γιατί α) η κόλαση κατοικεί πάντα μαζί μας και β) γιατί ετούτη η συγκεκριμένη κόλαση μένει να αποκαλυφθεί μπροστά στα μάτια μας σε σλόου μόσιον, σαν ένας αργός θάνατος.