ξ. βασανίζομαι

Ο MILAN KUNDERA ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ ΠΑΝΤΑ 'Α ΘΕΣΗ

IΙ

Ο Kundera, όσο κι αν φαίνεται περίεργο εκ πρώτης όψεως, ανήκει στο σύμπαν του John Le Carré πολύ περισσότερο απ’ όσο ανήκει στον κόσμο στον οποίο τον κατέταξε το κοινό των βιβλιόφιλων. Και οι δύο σπουδαίοι συγγραφείς ενηλικιώθηκαν στην Ευρώπη, αν και σε αντίπαλα στρατόπεδα, τον καιρό του Ψυχρού Πολέμου, αποτέλεσαν μάλιστα οργανικά στελέχη των δύο καθεστώτων στα οποία έζησαν, με ότι αυτό συνεπαγόταν για τις προσωπικές τους ζωές αλλά και για τη διαμόρφωση του δημιουργικού τους σύμπαν. 

Ο Kundera ειδικά, δεν έπαψε ποτέ να ανήκει σε ένα στρατόπεδο. Αρχικά, όταν διετέλεσε στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τσεχίας αλλά και μετέπειτα, στην περίοδο που έζησε στη Γαλλία, εξόριστος πια, όταν άλλαξε πλευρά αλλά, πρακτικά μιλώντας, παρέμεινε «έγκλειστος» σε στρατόπεδο. Ο πολέμιος αυτός της «Τρομοκρατίας της Καρδιάς», όπως ο ίδιος την ονόμασε, καρδιά με την οποία μπούχτισε να χαριεντίζεται τα χρόνια της Πράγας, καθώς έτσι το θέλησαν οι ανάγκες και οι επιταγές του τότε αυταρχικού καθεστώτος, ήταν επόμενο πια να γίνει ο κήρυκας άλλων ιδεών, δοξασιών, επιχειρημάτων. 

Ήταν επόμενο, ναι· είπαμε, ψυχρός πολεμιστής! 

Δίχως την μια κάποια απολογητική διάθεση με μικρές δόσεις ενοχής που χαρακτήρισε το έργο του Le Carré, έστω αν κι αυτό αποσκοπούσε στην εξιδανίκευση των Μεγαλοβρετανικών ιδεών που υπηρέτησε προηγουμένως - και ίσως όχι μόνο προηγουμένως - στη ζωή του, ο Τσέχος έκτισε το σύμπαν του έργου του μεθοδικά - και πόσο ελκυστικό ήταν αυτό το σύμπαν!

Διαισθάνομαι την ένσταση· «τι δουλειά έχει το έργο και η προσωπική ζωή του καλλιτέχνη μέσα στην ίδια κουβέντα!;» Τόσες λέξεις έγραψε γι’ αυτό το θέμα και ο Kundera ο ίδιος άλλωστε. Επιτρέψτε μου· δεν αναφέρω την προσωπική του ψυχροπολεμική ζωή διαρρηγνύοντας το έργο του, θυμίζω πως ο Ψυχρός Πόλεμος βρίσκεται μέσα στο έργο του, αρκεί μια ματιά στα γεμάτα πάθος δοκίμια του. Εκεί ο Kundera, ανάμεσα στα άλλα, αναφέρεται επικριτικά σε όλους εκείνους που διεξάγουν δίκες προθέσεων. 

Συντάσσομαι με τον Kundera κατά των εκστρατειών ηθικής εξόντωσης καλλιτεχνών με σκοπό να επισκιαστεί το έργο τους και να ξεθωριάσει η κληρονομιά τους, την ίδια στιγμή που αντιλαμβάνομαι πως ο Kundera απάλλασσε – σιωπηλά και αθόρυβα – και τον εαυτό του τον ίδιο! Και τον Celin... αλλά και τον ίδιο! 

Ο Kundera δεν ήταν αφελής· ανέβηκε στο τρένο την στιγμή ακριβώς που εκείνο ξεκινούσε τη μεγάλη του κούρσα με εκκωφαντική ταχύτητα αλλά και minimal ηχοχρώματα. Ο Kundera θα συνεχίσει να στολίζει φοιτητικά δωμάτια, ανήκει άλλωστε στην ίδια οικογένεια με τον Orwell, ένα ακόμη παιδί του Ψυχρού Πολέμου το οποίο υψώθηκε στο βάθρο των πολέμιων του ολοκληρωτισμού και εργαλειοποιήθηκε στον αγώνα που δίνουν κάποιοι να διατηρηθούν αιωνίως στην εξουσία. 

Orwell = hard power / Kundera = soft power· αυτή θα ήταν μια ενδιαφέρουσα αντιστοιχία!

Μιλώντας κάποτε για χρυσές και μαύρες λίστες, ο Kundera ανέφερε πως ορισμένοι συγγραφείς ανεβοκατεβαίνουν από τα ψηλά στα χαμηλά  κι ανάποδα ανάλογα με τις μόδες και τις επιταγές της εποχής. Εκείνος, δεν μας το είπε αυτό, ανήκει στη χρυσή λίστα και όλα δείχνουν πως δύσκολα θα φύγει από εκεί καθώς έπραξε σύμφωνα με το λογικό του συμφέρον, δεν πόνταρε στα τερτίπια της καρδιάς.