ε. βασανίζομαι

ΤΑ SIXTIES ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΧΟΡΤΟΦΑΓΑ· ΕΙΝΑΙ ΛΑΓΝΑ ZOMBIE

Ι 

Τα sixties ήταν η εποχή που η νεολαία έπαψε να διαφοροποιεί, να ξεχωρίζει, να διαχωρίζει και, εν τέλει, να κρίνει, να αναλαμβάνει κανείς την ευθύνη που του αναλογεί δηλαδή. Όλα αυτά συνέβησαν την πιο συναρπαστική δεκαετία ολόκληρου του 20^ου αιώνα - τι παράδοξο, ένα ακόμη παράδοξο!

Ως εκ τούτου, ο Philip Roth έφτασε να θεωρείται ο εθνικός μυθιστοριογράφος των Αμερικανών ακόμα κι αν αποτελεί ένα ιδανικό παράδειγμα λογοτέχνη που αδυνατεί να αποδράσει από τα όρια αυτού που ονομάζουμε «παραγωγή λογοτεχνικών βιβλίων που ενδιαφέρουν κριτικούς, απονεμητές βραβείων, οργανισμούς βιβλίων, πολιτιστικούς οργανισμούς γενικά, και κάποιους πολίτες με χόμπι την ανάγνωση λογοτεχνίας», ένας γραφιάς που μεταφέρει επιδέξια στο χαρτί πληροφορίες από εφημερίδες και εγκυκλοπαίδιες και αφού σκαρώσει νομότυπα μια μυθιστορηματική δομή ολοκληρώνει ένα ακόμη βιβλίο προς τέρψιν κριτικών και ερασιτεχνών λογοτεχνοφάγων. 

Φυσικά, ο  Roth είναι ήδη κλασικός. Κατά συνέπεια, κι αν πιστέψουμε τον Mark Twain, τα μυθιστορήματα του δεν θα πολυδιαβαστούν καθότι άλλωστε κλασικά, αλλά και ο ίδιος, κλασικός συγγραφέας καθώς είναι, θα μνημονευθεί από άπειρους αλλά θα αγαπηθεί πραγματικά από ελάχιστους.

Στα δικά μας, ο Ανδρέας Εμπειρίκος, οπωσδήποτε ένας πολύ αξιόλογος άνθρωπος, ένας κύριος με τα όλα του, ένα φιλομαθής και περίεργος για τον κόσμο τύπος, έφθασε να δοξάζεται περίπου σαν κορυφαίος εκπρόσωπος των Ελληνικών γραμμάτων. Δεν είναι. Το ιδιάζον ύφος της γραφής του συνεχίζει να εμπνέει με την έννοια, αρκούντως διεστραβλωμένη έννοια φυσικά, πως σήμερα κυκλοφορούν ευρέως, αλλά και δοξαζόμενοι, σωροί από επίπεδους, ημιμαθείς και αδιάφορους γραφιάδες που θεωρούν πως ένα προκλητικό ύφος, ή ατημέλητο, ή απλά ένα αντί-ύφος, αρκεί ώστε να τραβήξεις την προσοχή.  (Αντίθετα, το εξεζητημένο ύφος γραφής, σαν και του Εμπειρίκου δηλαδή, έχει λόγο ύπαρξης γιατί άλλωστε συνήθως υπακούει μονάχα στις επιθυμίες του δημιουργού· το εξεζητημένο ύφος μπορεί να καταντήσει μανιέρα αλλά συνήθως δεν είναι αυτοσκοπός, προκύπτει διότι υπακούει σε εντελώς προσωπικά χαρακτηριστικά.) 

Είναι κι άλλα· θα έλεγα πως αν υπάρχει ένας άνθρωπος, υπάρχουν κι άλλοι πάντως, που να σου φέρνει στο νου κάτι αντίστοιχο με το φαινόμενο των ερασιτεχνών δημοσιογράφων των πολιτών οι οποίοι φωτογραφίζουν μανιωδώς διαδηλώσεις και πολιτιστικά events, ταραχές και θεάματα, νεκρή φύση όπως την συναντά κανείς στο κέντρο της Αθήνας, αυτός είναι, ο επίσης ερασιτέχνης, φωτογράφος Ανδρέας Εμπειρίκος. Ο Εμπειρίκος ως φωτογράφος ήταν ένα Ajax στον αυτόματο: λύαινε, ή και ξόρκιζε, την πραγματικότητα η οποία σαρωνόταν από το φακό της μηχανής, το αντικείμενο της φωτογράφησης χανόταν μέσα σε μυριάδες πίξελ. Οι φωτογραφίες του πάγωναν, ακινητοποιούσαν τον χρόνο, αιχμαλώτιζαν την πραγματικότητα ώστε εκείνη να μην αναδυθεί στον αφρό, η μηχανή του ήταν μια προστατευτική ασπίδα, μια μάταια πράξη αυτοπροστασίας, όπως συμβαίνει σήμερα με τους ερασιτέχνες της φωτογραφίας του instagram. 

Ο αιώνιος έφηβος Εμπειρίκος στάθηκε και λίγο άτυχος. Γιατί μπορεί στον δικό του κόσμο, προσωπικό και μη, η μορφή του πατέρα να είχε ακόμα ισχύ, ωστόσο, σήμερα κατοικούμε σε έναν κόσμο από ενήλικους έφηβους, όπως ακριβώς το απαιτεί ο κόσμος της διαφήμισης δηλαδή. Κατά συνέπεια, η «αιώνια εφηβεία» του Εμπειρίκου παίρνει τη μορφή ενός επιπρόσθετου βάρους στις πλάτες μας.

Στο σημείο αυτό, χωρίς να επιθυμώ να τοποθετήσω όλα τα παραπάνω αποκλειστικά στην σφαίρα ενός αυστηρά υποκειμενικού και κατά συνέπεια εύθραστου συμπεράσματος, οφείλω να προσθέσω πως σε μια πιθανή μελλοντική επίσκεψη στον πλανήτη Εμπειρίκο, ας πούμε σε δέκα χρόνια από τώρα, θα ήμουν ευτυχής αν κατέληγα σε, έστω και ελαφρώς, διαφορετικά συμπεράσματα.  Κι αυτό γιατί ο Ανδρέας Εμπειρίκος ήταν πραγματικά ένας λαμπρός άνθρωπος με διάθεση να προσφέρει στους άλλους, ήταν ο φίλος που ονειρεύεσαι να έχεις. 

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος είναι το ιδανικό φαντασιακό alter ego όσων ονειρεύονται τον Παράδεισο· το φαντασιακό alter ego εκείνων που νταραβερίζονται με την Κόλαση δεν είναι άλλο από τον William Burroughs. 

Συμβαίνει καμιά φορά όταν επισκέπτεσαι για δεύτερη φορά εξεζητημένους και ιδιότροπους τόπους, όπως είναι για παράδειγμα ο κόσμος που κατοικούσε κάποτε ο Burroughs, τα πάντα να ανατρέπονται. Δεν είναι λίγοι εκείνοι, υποθέτω, που κάποτε έφαγαν μια μπουκιά από το περιβόητο «Γυμνό Γεύμα» καταλήγοντας στην διαπίστωση πως επρόκειτο για την αμβροσία των πιο παράξεων Θεών που έπλασε με τη φαντασία του ο άνθρωπος μόνο και μόνο για να αναθεωρήσουν ριζικά έπειτα, και ύστερα από ένα αναγκαίο χρονικό διάστημα, με συνέπεια να τοποθετήσουν το εν λόγω σύγγραμμα παρέα με άλλα gadget που κοσμούν τη βιβλιοθήκη που αγόρασαν κάποτε από το IKEA.