1999

H Ελλάδα εισήλθε στον 21^ο αιώνα με το κόμπλεξ του επαρχιωτισμού να αποκτά χαρακτηριστικά ντελίριου· κάπως έτσι η Σώτη Τριανταφύλλου (η πιο cool συγγραφέας της εποχής) δήλωνε το 1999 πως το αγαπημένο της συγκρότημα ήταν οι Canned Heat, συμπλήρωνε μάλιστα πως δεν την ενδιέφερε καθόλου η Ελληνική μουσική. 

Με κρίση αμέσως καλύτερα.

ντισπέρ

thebarefootprince

Είναι γνωστό πως όταν κάποιοι άνθρωποι απελπίζονται ψηφίζουν φασισμό. Τι συμβαίνει όμως στους καλούς ανθρώπους όταν απελπίζονται κι αυτοί με τη σειρά τους;

Κατά βάση αδικούν τον εαυτό τους. 

Η απελπισία κυριεύει την αγνότητα και τη μεταμορφώνει σε κάτι που θυμίζει το αντίθετο της, δηλαδή τη νοσηρότητα. Η νοσηρότητα αυτού του είδους δεν εκδηλώνεται πάντοτε με αποτρόπαιες πράξεις που στοχεύουν να βλάψουν το κοινωνικό σύνολο. Εκδηλώνεται σαν αυτοκαταστροφικό σύμπτωμα που ξύνει τις πληγές που χάραξε η λεπίδα της οργής η οποία στρέφεται πάντοτε ΚΑΙ προς τα μέσα.

Ο απελπισμένος καλός άνθρωπος τα βάζει με τον εαυτό του τόσο συχνά όσο συχνά φαντασιώνεται ένας απολύτως υγιής άνθρωπος το γυναικείο κορμί. Γυμνό φυσικά. Επιπλέον, δεν του αρκεί τίποτα· ότι συμβαίνει γύρω του είναι ένα κακόγουστο αστείο.

Η αδράνεια και η ακινησία κολλά σαν βδέλλα πάνω στον καλό άνθρωπο όταν πια καταδυθεί μέσα στον βούρκο της απελπισίας. Όσο επιτρέπει κανείς στην απελπισία να τραντάξει τα θεμέλια της πίστης του τόσο ο νόμος της βαρύτητας γίνεται για εκείνον ένας πραγματικός εφιάλτης: κάθε βήμα ισοδυναμεί με μια απότομη πτώση από δυσθεώρητα ύψη.

Γράψανε πολλοί γι’ αυτή, κάποιοι με ιδιαίτερη επιτυχία και διεισδυτικότητα. Ας μην γελιόμαστε έτσι εύκολα όμως, τουλάχιστον όχι τόσο εύκολα όσο ξεγελιόμαστε με τη νέα δήθεν βελτιωμένη κάθε φορά οδοντόκρεμα που βρίσκουμε στο supermarket. 

Η εξίσωση της απελπισίας δεν αποκρυσταλλώνεται σε κανένα paperback edition. 

Η απελπισία είναι ένας τόσο ισχυρός διανοητικός καρκίνος που γίνεται άμεσα αντιληπτός πάνω στο ίδιο σου το σώμα· σχεδόν δεν το αναγνωρίζεις, η επιθυμία του εντάσσεται πλέον στην οικογένεια των υποσυνείδητων αντανακλαστικών ενώ η ζωτικότητα του συγκρίνεται με εκείνη ενός ζόμπι.

Στα αντίδοτα της απελπισίας συγκαταλέγονται ένα σωρό λέξεις όπως η αγάπη, η πίστη, το θάρρος και άλλες. Το χρονικό διάστημα όμως το οποίο απαιτείται για την αποκωδικοποίηση αυτών των λέξεων-εννοιών κάποιες φορές υπερβαίνει τα χρονικά όρια μιας ανθρώπινης ζωής.

Σύμφωνα βέβαια με κάποιους, είναι η πίστη στο Θεό που σε βγάζει από μια τέτοια δυσχερή θέση. Εμείς πάντως δεν πιστεύουμε στην ύπαρξη του όπως έχουμε και την βεβαιότητα στην ανυπαρξία του. Στην πραγματικότητα όμως, μάλλον πως έχουμε πίστη, παρά βεβαιότητα, στην ανυπαρξία του με ότι αυτό συνεπάγεται. Κατά βάση, τη βεβαιότητα της αναγκαιότητας της πίστης.

Γι’ αυτό και λέμε πως στη ζωή και στην πίστη στον άνθρωπο είναι που βυθίζουμε την απελπισία. Αυτή βασιλεύει μονάχα στον ενδιάμεσο κενό χώρο, τη λεγόμενη και μαύρη τρύπα του σύμπαντος, μια έννοια που απλά προσπαθεί να περιγράψει τη μαύρη τρύπα της ίδιας της ύπαρξης. 

μας εύχομαι το καλύτερο

Η Σώτη Τριανταφύλλου στην «Ανατροπή» του Γιάννη Πρετεντέρη προκάλεσε, για πολλοστή φορά, μια σχετική αμηχανία σε όλους εκείνους που στην περίοδο της ενηλικίωσης έβρισκαν μια κάποια ευχαρίστηση στην ανάγνωση των βιβλίων της αξιόλογης Ελληνίδας συγγραφέως, η οποία, αν μας επιτρέπεται, μάλλον πως κακογερνάει.

(Είναι να αναρωτιέται κανείς τι την ώθησε να εγκαταλείψει την προσπάθεια να γίνεται όσο πιο συχνά μπορεί εκστατική ευτυχισμένη, όπως η ίδια άλλωστε το έθετε· ίσως η περιρρέουσα ατμόσφαιρα πόλωσης να ρίχνει τελικά βαριά την σκιά της σε ολοένα και αυξανόμενο αριθμό συμπολιτών μας.) 

Ωστόσο, υπάρχει ένα επιπλέον στοιχείο στην υπόθεση που γεννά τον τρόμο αυτή τη φορά, και όχι απλά μια κάπως ενοχλητική και ανεπιθύμητη αμηχανία: 

τι θα απογίνουν άραγε όλα εκείνα τα όμορφα κορίτσια που κι αυτά ενηλικιώθηκαν με ροκ, Αμερικάνικο κινηματογράφο, εκθέσεις φωτογραφίας ερασιτεχνών ως επί των πλείστων φωτογράφων και ανάγνωση μυθιστορημάτων  (σχεδόν αποκλειστικά σύγχρονων, δηλαδή επίκαιρων ) συγγραφέων ενώ δεν έχαναν καμία ευκαιρία για έξαλλο χορό (όπως το επιβάλλει η έκσταση που απελευθερώνει το rock ‘n’ roll σε συνδυασμό με πολύχρωμα κοκτέιλ) κάθε Παρασκευή βράδυ;

Η Σώτη Τριανταφύλλου ίσως να είναι μονάχα ένα πρόσχημα. Ίσως τελικά να διακυβεύεται το μέλλον των κοριτσιών μας, και μαζί μ’ αυτά, μιας ολόκληρης γενιάς (που λένε). 

Ας είμαστε δηλαδή ειλικρινείς· η Σώτη μας μοιάζει. 

Η ιδεολογικά φορτισμένη κριτική που δέχεται, η οποία έρχεται φυσικά να απαντήσει στη δική της ιδεολογικά φορτισμένη κριτική, πιο πολύ συσκοτίζει παρά αποκαλύπτει την αλήθεια.  

Στην πραγματικότητα, νομίζω, έχουμε αρχίσει πια να αμφιβάλλουμε σοβαρά για τους εαυτούς μας. 

Επιτέλους, επιτρέψτε μου να συμπληρώσω· υπάρχει λοιπόν ακόμα χρόνος να σωθεί η παρτίδα. 

Όσο για την πατρίδα, αυτή πια δε σώζεται με τίποτα.

The situation is far from perfect.

4.

Αναρωτιέμαι τι γυρεύω εδώ μέσα με ένα σωρό από κλεμμένες ιδέες, μεταφρασμένες ιδέες, ιδέες σε λινκ. Ανησυχώ· έχουν ισχύ οι ιδέες; Είχαν άραγε κάποτε;

Ideas are not to be embraced, followed or believed. Ideas should be escaped at all costs.

Ideas are formed only to bring temporary comfort to your heart; they provide you with some new angles on which to reflect on a subject.

Ideas are to be forgotten – altered – transformed.

Ideas are to be pissed against the wind.

Ideas need to be embodied; you can’t have an idealist without the embodiment of the uncanny world of an idea, any idea. Otherwise, you are dealing with an imposter.
 

*

Idealists are not to be treated seriously when still alive. After their death, humanity owes to them their eternal glorification. And this is the cruel destiny of an idealist. And so be it.

A true idealist is a Jesus Christ, a Pontius Pilatus and the cruel Roman ruler of Judea at the same time.

A genuine idealist doesn’t exist elsewhere than the warm heart of the revolutionary, the romantic, the naïve, the poet; the man of a different era, always another era.

Idealists belong to a previous era.

“I have no ideas, only obsessions. Anybody can have ideas. Ideas have never caused anybody’s downfall,”τρέχει να τονίσει ο Cioran, πάντοτε πρόθυμος άλλωστε να βομβαρδίσει ήδη βομβαρδισμένα τοπία. (Ίσως να μην έχει άδικο· δε θυμάμαι να με συγκίνησε ποτέ καμιά ιδέα τόσο πολύ όσο η απόγνωση που εφορμά και σε κατατροπώνει, που εφορμά από το Άγνωστο.) Το δικό μου βομβαρδισμένο τοπίο απλώνεται μπροστά μου κάθε που αραδιάζω ιδέες άδειες από βίωμα. Το δικό του βομβαρδισμένο τοπίο απλωνόταν μπροστά του κάθε που στεκόταν εμπρός του καθρέπτη. Ίσως. Θα μπορούσε και να προσποιούταν την απελπισία του, σαν εμμονή διαβολική, ναρκισσιστική. Σαν σε συνήθεια.

Τώρα που το σκέφτομαι, δεν μπορεί να μην προσποιούταν. Ίσως και να προσποιούνταν πολύ. Μάλλον προσποιούνταν πολύ και κατ’ αυτόν τον απλό τρόπο εξηγείται και το σνομπάρισμα του Καμύ προς τον Ρουμάνο. Υποτίθεται πως το όλο θέμα σχετιζόταν με τα υποδεέστερα Γαλλικά του Τσιοράν έναντι του Γαλλοτραφή Καμύ, μα το γνωρίζουμε καλά όλοι πως οι άνθρωποι εφευρίσκουν αστείες δικαιολογίες ώστε να μασκαρέψουν τις πραγματικές αιτίες. Ο Καμύ λοιπόν, λάτρης της αυθεντικότητας, ο Καμύ που φούσκωνε σαν παγώνι όταν τον συνέκριναν με τον άρχοντα των γοητευτικών Μπόγκαρτ, δεν μπορεί παρά να αναστατωνόταν ψυχικά με το προσποιητό σπαραχτικό ουρλιαχτό της γριάς κουκουβάγιας Τσιοράν. Ο θεατράνθρωπος Καμύ δεν ήταν και κανάς χαζός· γνώριζε από πρώτο χέρι πως όλοι οι άνθρωποι υποδυόμαστε ρόλους, κάθε μέρα, όλη μέρα. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως όλη η φασαρία προήλθε από την κακή ηθοποιΐα του Ρουμάνου, στα σίγουρα αρκετά πιο χοντροκομμένου τύπου γενικά. Χοντροκομμένος, μα τόσο λεπτεπίλεπτος στην ανατομία της ανθρώπινης απόγνωσης, ώ τι λαμπρό παράδοξο! Ένα ακόμη παράδοξο!

Δύσκολο πάντως να ενδιαφέρουν πολλούς οι καυγάδες δύο πεθαμένων εστέτ.

The situation is far from perfect.

 3.

 Δεν θα τα βάλουμε όμως ούτε και με τους ακαδημαϊκούς. Το πρόβλημα, που δεν είναι στην ουσία πρόβλημα, ξεκινά, ως συνήθως, από μία θανάσιμη παρεξήγηση. Είναι από απελπισία και από ανασφάλεια, ζητήματα προσωπικής  φύσεως ενίοτε, που βαπτίζουμε ελαφρά την καρδία καθηγητές πανεπιστημίων ως διανοούμενους. Στην πραγματικότητα, και στις καλές περιπτώσεις, όταν βάζουμε στο νου μας έναν ακαδημαϊκό θα έπρεπε να σκεφτόμαστε έναν άνθρωπο με ειδική γνώση συγκεκριμένων πεδίων της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οπωσδήποτε είναι και γραφειοκράτης. Ίχνη δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας δεν είναι καθόλου απίθανο να βρεθούν πάνω στο σακάκι του καθότι πρόκειται για ένα άλυτο πρόβλημα γενικά της ανθρωπότητας. Τέλος,  καλό θα ήταν να μην λησμονούμε πως ο ακαδημαϊκός εργάζεται σήμερα σε έναν χώρο που έχει πάψει να είναι κριτικός προς την κοινωνία, όποια κοινωνία. Σχετικά πρόσφατες εξελίξεις στα πανεπιστήμια, γνωστές σε όλους τους παροικούντες στην Δύση, έχουν δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να αποδεχτεί κανείς με μεγάλη άνεση πως «ο δημόσιος διανοούμενος είναι το αντίθετο του ακαδημαϊκού». 

Ο διανοούμενος βρίσκεται παντού όπως η εξουσία στον κόσμο του Μισέλ Φουκώ. Αντιλαμβάνεται με τρόπο φυσικό και σε βάθος όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως ο Φουκώ. Ο διανοούμενος είναι ένας Φουκώ.

Η νεολληνική κοινωνία εχθρεύεται τον διανοούμενο με όλη της την τσαπατσουλιά. Ο διανοούμενος είναι ένας κίνδυνος που μονίμως απειλεί παραδόσεις και αξίες που έχουν ήδη θαφτεί κάτω από τόνους Πασοκισμού. Ταυτόχρονα, ο διανοούμενος γίνεται αντικείμενο ειρωνίας, είναι το τέλειο θύμα ενός χιούμορ, που για να είμαστε ειλικρινείς, δεν φθάνει ούτε στο ελάχιστο το Βρετανικό. Οι Έλληνες άλλωστε γελάνε περισσότερο από τους Βρετανούς αλλά αυτό δεν συνεπάγεται μια κάποια εκλέπτυνση της αίσθησης του χιούμορ. Το λες απλά και χαβαλέ. Ο διανοούμενος είναι ένα εξωτικό φρούτο σε μια χώρα που λατρεύει τα ντόπια προϊόντα όπως πορτοκάλια, χοντροκοπιά, λάδι, μαγκιά και δεν δυσκολεύεται καθόλου να χλευάσει ένα εξωτερικά ασυνήθιστο φρούτο από την Νοτιοανατολική Ασία.

Εξωτικό φρούτο όμως αποτελεί ο διανοούμενος και σε μια χώρα μακρινή όπως η Ολλανδία. Οι Ολλανδοί, συνηθισμένοι να δοκιμάζουν πολλές κουζίνες ελλείψει δικής τους, δε θα διστάσουν να δώσουν μια δαγκωματιά στο φρούτο που τους ήρθε από κάπου μακριά, ίσως να το ευχαριστηθούν κιόλας μέσα από την καρδιά τους (λίγο μέσα, όσο συνηθίζουν να το επιτρέπουν δηλαδή). Στο τέλος της ημέρας όμως ο Ολλανδός θα αρκεστεί σε μία φέτα ψωμί με τυρί κίτρινο υπακούοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο σε μια παράδοση, περήφανη όπως όλες, αιώνων Καλβινιστικών. Θα ακούσουν τον διανοούμενο για μια στιγμή, θα του δώσουν βήμα να εκφραστεί όπως δίνουν βήμα έκφρασης σε όλους ανεξαιρέτως (βλ. συλλόγους παιδόφιλων). Αν δεν θα επιχειρήσουν κάτι πάντως, αυτό θα είναι να τον εμπιστευτούν. Οι αποικιοκρατικές του καταβολές άλλωστε δεν μπορεί παρά να του υπενθυμίζουν διαρκώς τη χαώδη απόσταση που τον χωρίζει από τον εξωτισμό, πλέον, της ύπαρξης ενός δημόσιου διανοούμενου που ασκεί δριμεία κριτική στη βάση του κοινωνικού εποικοδομήματος σε ένα περιβάλλον ουσιαστικά εχθρικό για εκείνον: η Ολλανδία είναι μια οργανωμένη κοινωνία στην οποία ο απόλυτος έλεγχος (total control) είναι αυστηρή προϋπόθεση της ομαλής της λειτουργίας αλλά και της ίδιας της της ύπαρξης. 

Φυσικά, αυτό δεν είναι προνόμιο της χώρας την οποία δεν λατρεύει κανείς, ούτε οι ντόπιοι, όπως συμβαίνει με την Ιταλία, την Ελλάδα ή ένα χωριό στα πέριξ του Αμαζόνιου. («Ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο και οι Ολλανδοί την Ολλανδία», λένε οι Ολλανδοί· λατρεύει κανείς το Αττικό φως που του δόθηκε λόγω του τυχαίου γεγονότος της γέννησης του στην πόλη της Αθήνας, μαθαίνει να εκτιμά τη λελογισμένη επινόηση, χωρίζοντας τη γη από το νερό, που οδήγησε στην κατασκευή ενός ακόμη κράτους.) Συναντάται και αλλού, εννοείται πρωτίστως στις Η.Π.Α.. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς την εμφανή συστολή του Αυστραλού συγγραφέα, κάτοικου Νέας Υόρκης επί μια εικοσαετία, Πίτερ Κάρεϋ όταν προσπαθεί να μιλήσει για κάτι που μας ταλανίζει όλους πλέον, την κρίση του καπιταλισμού. Είναι η μαγική λέξη αυτή που της έχει δοθεί υπεραξία θεότητας** η οποία προκαλεί τον σχεδόν φόβο στα μάτια του· παραλύει τη γλώσσα. Είχαν προηγηθεί ιδιαίτερα καυστικές δηλώσεις για άλλα θέματα του πολιτικού βίου της Αμερικής, για τον Ομπάμα και πάει λέγοντας. Η κριτική στη ρίζα του προβλήματος όμως είναι κάτι ολοσδιόλου διαφορετικό από την επιμέρους σκληρή κριτική σε ανωμαλίες που προκύπτουν σαν ένα ακόμη προβλέψιμο κακό. 

Είναι αυτή η μαγική λέξη καπιταλισμός που πίσω της κρύβει μια άλλη θεϊκή λέξη-έννοια: δημοκρατία. Στο συλλογικό υποσυνείδητο της Δύσης ετούτα τα δύο πάνε μαζί, είναι ένα πακέτο, αδιαμφισβήτητο και ιερό. Εκπληρώνουν τον ίδιο ιστορικό ρόλο που εκπλήρωσε η θρησκεία και η εκκλησία κάποτε, στα χρόνια τα παλιά τα Ευρωπαϊκά. 

Καπιταλισμός και δημοκρατία = totality. 

Η επιστήμη και η επιστημονική αναζήτηση σήμερα, δεν βρίσκονται σε κανένα κέντρο όπως θέλουν να βαυκαλίζονται οι πιστοί της· είναι ένας δεύτερος πόλος ικανός να δημιουργήσει σημαντικές πιέσεις, πιέσεις ικανές να εκθρονίσουν κάποτε  τον βασιλιά. Όπως συνέβη στο παρελθόν. Τότε ήταν οι πιστοί των ιδεών, και επιστημονικών, που γκρέμισαν συθέμελα το βασιλιά θρησκεία-εκκλησία. Η πίστη κινεί τεκτονικές πλάκες. Πίστη στις ιδέες μιας νέας τάξης κάποτε, πίστη στις όσο το δυνατόν αντικειμενικές πραγματικότητες της επιστήμης κάποια στιγμή στο μέλλον. Αλλά πίστη, όχι επιστήμη. Αν αναρωτιέστε για τον πρώτο πόλο, αυτός δεν μπορεί παρά να είναι το Άγνωστο· την αγριάδα του, την τρέλα του, την καταχνιά του, την απόκοσμη όψη του πασχίζει να εξευμενίσει ο άνθρωπος πιστεύοντας.

**Υπεραξία θεότητας που είναι λογικό να της έχει δοθεί. Η σύγχρονη ζωή έχει στο σύνολο της οργανωθεί στη βάση της.